Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là “tôi” - một nhà thơ/ nhà văn.

Chi tiết quả bóng bay tuột khỏi tay đứa trẻ hàng xóm bay vào phòng tôi gợi liên tưởng về sự liên hệ, mối tương giao giữa không gian cuộc đời rộng lớn và không gian sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ, gợi hành trình của chất thơ từ cuộc đời ùa vào trang viết.

Tôi thấy nó lôi từ đó ra những con bọ
Không.
Đó là những chữ
Và nuốt chửng từng con
- Hình tượng quả bóng bay hình cá được khắc hoạ bởi các hành động: lôi (...) ra những con bọ/ những chữ, nuốt chửng từng con.
- Quả bóng bay đã làm công việc dọn dẹp những thứ bừa bộn, thừa thãi, bẩn thỉu, nguy hại,... trong các cuốn sách.

- Cấu tứ của bài thơ được xác lập dựa trên sự xuất hiện ngẫu nhiên (quả bóng tuột khỏi tay đứa trẻ) và những hành động bất ngờ, táo bạo, quyết liệt (bay vào phòng, bơi, rúc vào giá sách, lôi ra những con bọ, những chữ, nuốt chửng từng con, bắt người nghệ sĩ viết lại) của quả bóng bay hình cá.
- Đó là một cấu tứ lạ, thú vị, mang thông điệp sâu sắc về trách nhiệm cầm bút của người nghệ sĩ trước trang viết: Người nghệ sĩ phải biết dọn dẹp, xoá bỏ những gì xấu xí, nguy hại, thừa thãi,... để kiến tạo nên thứ nghệ thuật đẹp đẽ, giá trị.

Đoạn văn cảm nhận về thông điệp từ bài thơ ở phần có thể được triển khai theo hướng:
- Thông điệp: Người nghệ sĩ phải biết dũng cảm dọn dẹp, xoá bỏ những gì xấu xí, nguy hại, thừa thãi,... để kiến tạo nên thứ nghệ thuật đẹp đẽ, giá trị.
- Đó là thông điệp đúng đắn, thể hiện nhận thức sâu sắc của Nguyễn Quang Thiều về nghệ thuật.

Bài văn bàn về tầm quan trọng của năng lực tự học ở thế hệ trẻ ngày nay có thể được triển khai theo nhiều cách, song cần bảo đảm các ý:
* Giải thích ngắn gọn “năng lực tự học”
- Năng lực tự học: khả năng của con người trong việc xác định những công việc, nhiệm vụ học tập chủ động và tự giác nghĩa là phải đặt ra các mục tiêu để nỗ lực, phấn đấu thực hiện và áp dụng các phương pháp học tập hiệu quả.
- Tự học không phải là khả năng bẩm sinh mà được hình thành bởi nỗ lực rèn luyện thường xuyên.
* Bình luận về tầm quan trọng của năng lực tự học ở thế hệ trẻ ngày nay
- Vì sao người trẻ hôm nay cần có năng lực tự học?
+ Thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 với sự bùng nổ của khoa học công nghệ hiện đại không ngừng đưa đến cho con người lượng tri thức khổng lồ. Nếu không tự học, người trẻ sẽ bị tụt hậu.
+ Người trẻ có sức khoẻ, trí tuệ, nhiệt huyết, nếu không ngừng tự học sẽ gặt hái được nhiều kết quả tốt đẹp hơn các lứa tuổi khác.
- Người trẻ hôm nay cần có năng lực tự học để làm gì?
+ Để thích ứng với thế giới hiện đại đang không ngừng vận động, phát triển.
+ Để phát triển bản thân và đóng góp nhiều hơn cho cộng đồng.
* Mở rộng
- Tự học muốn đạt hiệu quả cao cần đi liền với sự kiên trì và phương pháp học phù hợp,...
- Tự học ở người trẻ vẫn cần kết hợp với việc học tập ở nhà trường.
* Rút ra bài học nhận thức và hành động
<*> Tham khảo bài viết:
Học để làm gì? Và tại sao ta phải học?
Ta phải quan sát chung quanh ta, ta sẽ thấy có hai hạng người: học vì tư lợi, và học không vì tư lợi gì cả, nghĩa là học để mà học, học theo sở thích của mình.
Hạng học vì tư lợi, chiếm một phần rất đông. Họ học một nghệ thuật nào, một khoa học nào, một nghề nghiệp nào là để tìm một kế sinh nhai. Cái ý muốn thiết thực này cũng là cái ý muốn chính của các bậc làm cha mẹ khi tìm thấy cho con, hay khi gởi chúng đến trường. Mà chính các học sinh, đa số cũng chỉ có một mục đích ấy: nắm lấy bằng cấp để tìm lấy một con đường sinh kế.
Thật ra, cũng có nhiều kẻ, đối với nghề nghiệp sau này của mình cảm thấy thích thú lắm. Cũng có thể rất sung sướng khi nghĩ đến sau này sẽ được làm kĩ sư, giáo sư, nghệ sĩ hay sĩ quan... Nhưng, cái ý nghĩ nhờ đó để kiếm địa vị, tiền bạc, danh vọng, quyền tước... cũng đủ làm cho tâm hồn mình mất cả cái sung sướng tinh khiết của cái học vô tư lợi. Cái mộng của tuổi trẻ qua rồi, tôi thường thấy có nhiều bậc phụ huynh không muốn cho con em mình sau này đeo đuổi theo nghề nghiệp của mình. Học để tìm một nghề nghiệp làm kế sinh nhai, có cái lợi ích của nó, không một ai có thể chối cãi được; nhưng dầu thích hay không thích, nó chỉ là một cái học để thành công, một cái học vị lợi, mà đối với những người có đầu óc thiết thực, ít lí tưởng, cho là thỏa mãn lắm rồi!
Bên những nhà “tập sự” vị lợi ấy, chúng ta cũng thấy có nhiều kẻ, ngay buổi còn thơ, nhất là lúc mà trí thức đương chừng nẩy nở, họ ham học mà không có một ý nghĩ gì vụ lợi cả: không phải để kiếm tiền, không phải để tìm địa vị, cũng không phải để tìm danh vọng. Chiều theo ý của cha mẹ, hoặc vì hoàn cảnh bắt buộc mà phải chọn một nghề nào, kỳ thực họ không để chút tâm hồn nào nơi ấy cả. Họ là một công chức sở hối đoái mà họ mê say thi phú hay âm nhạc. Họ là một sĩ quan mà họ mê say lịch sử hay văn chương. Họ là một trạng sư mà họ mê say toán học. Có kẻ, ngoài giờ phải lo lắng dồi mài nghề nghiệp của mình để kiếm ăn, cũng ráng dành một vài giờ để thỏa mãn tính tò mò của mình, học những môn không lợi ích gì cho cái đời vật chất của mình cả, khi thì đọc triết học, khi thì đọc sách nghiên cứu về văn chương, lắm khi tập tễnh cầm bút viết văn hay hội họa.
Đấy cũng là một cách học, một cái học hoàn toàn không chút gì vị lợi. Những kẻ học như thế, họ học văn chương vì văn chương, học nghệ thuật vì nghệ thuật, học khoa học vì khoa học.
Hai hạng người trên đây, ai có lí? Ai vô lí? Thật cũng khó mà trả lời. Cái thích của người này chưa chắc cũng là cái thích của người kia.
Lại còn có người họ thích không học gì cả, thì sao? Họ sẽ nói: “Đời người ngắn ngủi, học cùng không học thì có khác nhau gì. Anh thích khoa học, tạo hóa ban cho anh nhiều năng khiếu, thì anh thành nhà bác học giúp đời, còn tôi, không có năng khiếu gì cả, cố mà nhồi vào sọ những cái học hỏi của kẻ khác, cố mà sản xuất những tác phẩm không hơn gì những bài làm của học sinh... thì phỏng có lợi ích gì! Ta hãy cứ tìm lấy những hạnh phúc rẻ tiền không cần dụng công nhọc sức chi cả có hơn không? Anh đọc “Truyện Kiều”, anh biết thích; tôi, tôi đọc “Lục Vân Tiên”, tôi cũng biết thích vậy. Anh, anh thích nhạc tân kì, anh thích nhạc Âu Mỹ. Tôi, tôi nghe vọng cổ, tôi xem hát bội, tôi cũng biết thích vậy. Anh đọc tiểu thuyết của Âu Mỹ, anh biết hay; còn tôi, tôi đọc tiểu thuyết kiếm hiệp của Phú Đức , tôi cũng biết mê say... Vậy, cũng chưa chắc cái sướng của anh hơn cái sướng của tôi”.
Ta phải trả lời với họ cách nào?
Đã không thiếu gì những quyển luân lí tân cựu trả lời với họ rất hùng hồn. Nhưng theo tôi, mặc dầu có rất nhiều bài văn mà tài hùng biện của tác giả không thể chối cãi được, tôi thấy cũng chưa đủ sức cảm hóa hạng người trên đây.
Ta hãy can đảm nhìn ngay sự thật; có nhiều kẻ họ sống hết sức hạnh phúc trong sự ngu dốt và ở không của họ. Họ ghét đọc sách, họ ghét suy nghĩ, họ ghét làm việc bằng tinh thần cũng như họ ghét gông cùm tù tội vậy: một vấn đề hoàn toàn thuộc về bản chất.
Goethe, lúc mà danh vọng của ông lên đến tột độ, ngày kia dạo trên bờ sông thành Naples gặp một tên ăn mày nằm ngủ phơi mình trong ánh nắng. Ông dừng chân, tự hỏi: “Ta và anh ăn mày này, ai hạnh phúc hơn ai?”. Thật cũng khó mà trả lời cho dứt khoát. Tuy nhiên, tôi chắc chắn, các bạn cũng như tôi, chúng ta thích sống trong hạnh phúc của Goethe hơn. André Gide cũng nói: “Một cái hạnh phúc mà vô tâm, tôi không chịu sống trong hạnh phúc ấy”.
Nếu bạn là người theo phái “ăn rồi nằm ngửa nằm nghiêng, có ai mướn tớ, thời khiêng tớ về...” nghĩa là theo phải thích “ăn không ngồi rồi”, “tối thiểu nỗ lực” và cho đó là hạnh phúc nhất đời, xin mời bạn hãy để quyển sách này xuống. Nó không phải viết cho bạn.
Thú thật, tôi không đủ tài để thuyết phục bạn. Sách này viết ra cho những ai cùng một ý kiến với tôi, cho rằng hạnh phúc của Goethe hơn hạnh phúc của anh ăn mày, hay nói cho đúng hơn, Goethe cao trọng hơn anh ăn mày.
Theo tôi, hạnh phúc là được làm chủ hành động ta, tư tưởng ta, tình cảm ta... và mỗi ngày mỗi làm cho con người của ta thêm sáng suốt hơn, thêm tự do hơn, thêm to rộng hơn... nghĩa là thêm mới mẻ hơn. “Cẩu nhật tân, nhật nhật tân, hựu nhật tân” - Mỗi ngày một mới, và ngày càng mới mãi. Đấy là lời khắc trên bồn tắm của vua Thành Thang ngày xưa. Và cũng chính là lí tưởng của Pasteur: “Cao lên, cao hơn lên, và cao lên mãi”.
Như thế, ta thấy rõ mục đích của sự học là gì rồi. Học, là để mưu hạnh phúc, nghĩa là để làm cho mình càng ngày càng mới, càng ngày càng cao, càng ngày càng rộng... Học, là tăng gia sự hiểu biết của mình, là mở rộng tâm hồn của mình bằng cách thu nhận sự hiểu biết cùng những kinh nghiệm của kẻ khác làm của mình. Có khác nào một đứa trẻ mới sinh, cân không đầy hai ba kí. Thế mà nhờ đâu càng ngày càng lớn đến năm sáu chục kí trong khoảng vài mươi năm sau? Phải chăng nhờ rút lấy những vật liệu chung quanh: không khí, món ăn, món uống... mà tiến từ nhỏ đến lớn, từ yếu đến mạnh, nghĩa là càng ngày càng mới, càng ngày càng cao, càng ngày càng lớn. Bởi vậy, trước đây tôi có nói: “Học cũng như ăn”.
Ăn mà không tiêu thì có hại cho sức khỏe. Học mà không hóa thì có hại cho tinh thần. Cỏ của con chiên ăn mà được tiêu, không còn gọi là cỏ nữa, mà là bộ lông mướt đẹp của nó. Dâu của con tằm ăn mà được tiêu, không còn là dâu nữa, mà là sợi tơ mịn màng tươi tốt của nó. Người có học thức là người đã thần hóa những cái học của mình. Bởi vậy, người có học thức là người dường như không biết gì cả, mà không có cái gì là không biết.
Học mà đến mực dường như quên hết cả sách vở của mình đã học thì cái học ấy mới thật là “nhập diệu”. Herriot nói: “Học thức là cái gì còn lại khi mình đã quên tất cả”.
Một nhà tâm lí học có nói: “Quên là điều kiện cần thiết của cái nhớ”. Thật là chí lí. Một điều gì học mà mình còn có nhớ, là nó chưa được nhập vào tâm. Chỉ khi nào mình không cần nhớ mà nó vẫn tự nhiên hiển hiện trong tâm trí mình thì môn học ấy mới được gọi là đã được tiêu hóa. Người học đánh máy chữ mà còn để ý tìm từng nút chữ, cố nhớ vị trí của mỗi nút chữ là người đánh máy chưa tinh. Người học đi xe máy mà còn nhớ mình còn ngồi trên xe máy, còn để ý đến bàn đạp, cách đạp... là người đi xe máy chưa tinh. Tôi nhớ lúc còn học thi, gần đến ngày thi, tôi băn khoăn nói với cha tôi: “Sao con học nhiều quá mà nay dường như con không nhớ gì cả. Lòng con như quên hết, không biết có nhớ được gì không? Con sợ quá!”. Cha tôi cười bảo: “Đấy là con đã học “mùi” rồi. Quên, tức là nhớ nhiều rồi đó. Con hãy yên tâm...”. Thật đúng như lời. Ngày thi, giám khảo hỏi đâu tôi trả lời liền đó, một cách dễ dàng hết sức.
Trang Tử nói: “Người bắn cung mà còn để ý đến việc bắn cung của mình là người bắn chưa tinh. Kẻ lội mà còn để ý đến cái lội của mình là người lội chưa giỏi. Phải biết quên thị phi đi, thì cái tâm mình mới thông suốt được cái lẽ thị phi.” (Tri vong thị phi, tâm chi thích dã). Hiểu được câu nói này của Trang Tử là hiểu được cái diệu pháp của phép học rồi vậy.