I. ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Đọc đoạn trích:
(1) “Nam Bộ
Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng...
Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa
Bến nước Mê Kông tôm cá ngập thuyền
Sầu riêng thơm dậy đất Thủ Biên
Suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả.
Mê Kông quặn đẻ...
Chín nhánh sông vàng

(2) Nông dân Nam Bộ gối đất nằm sương
Mồ hôi vã bãi lau thành đồng lúa

Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa
Những Hà Tiên, Gia Định, Long Châu
Những Gò Công, Gò Vấp, Đồng Tháp, Cà Mau
Những mặt đất
Cha ông ta nhắm mắt
Truyền cháu con không bao giờ chia cắt.

(3) Ta đã lớn
Thầy giáo già đã khuất
Thước bảng to nay thành cán cờ sao
Những tên làm man mác tuổi thơ xưa
Đã thấm máu của bao hồn bất tử
Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú
Những bông hoa dân tộc anh hùng

Mười sáu tuổi xanh xanh
Em Đuốc Sống đốt mình phá tan kho giặc
Võ Thị Sáu vùng răng cắn chặt
Giữ trung trinh cho đến phút cuối cùng
Đạn giặc xuyên lỗ chỗ ngực măng non
Đỏ thắm nụ cười
Chào Bác Hồ và Việt Nam bất diệt.”
(Trích Cửu Long giang ta ơi - Nguyên Hồng, theo Văn bản đọc hiểu Ngữ văn 10, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2022, trang 134-135)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1 [706515]: Chỉ ra phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích.
Chỉ ra phương thức biểu đạt chính: biểu cảm.
Câu 2 [706516]: Tìm các từ ngữ gợi tả vẻ đẹp giàu có, trù phú của mảnh đất Nam Bộ trong đoạn (1).
Các từ ngữ gợi tả vẻ đẹp giàu có, trù phú của mảnh đất Nam Bộ trong đoạn (1): phù sa nổi váng, ruộng bãi (...) trồng không hết lúa, bến nước (...) tôm cá ngập thuyền, sầu riêng thơm dậy đất, suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả, chín nhánh sông vàng.
Câu 3 [706517]: Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ phóng đại trong hai dòng thơ in đậm ở đoạn (2).
- Biện pháp tu từ phóng đại được thể hiện qua chi tiết: mồ hôi vã bãi lau thành đồng mía.
- Tác dụng:
+ Khiến lời thơ giàu sức gợi hình, gợi cảm;
+ Gợi những gian lao, vất vả nhọc nhằn;
+ Gợi vẻ đẹp tảo tần, chịu thương chịu khó của con người Nam Bộ trong công cuộc mưu sinh để tạo nên thành quả lao động tốt đẹp.
Câu 4 [706518]: Nêu cảm nhận của anh/ chị về vẻ đẹp của những con người được thể hiện qua hai dòng thơ in đậm trong đoạn (3).
- Trong hai dòng thơ, vẻ đẹp của con người được thể hiện qua: phép liệt kê kết hợp phép hoán dụ (Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú); ẩn dụ (Những bông hoa dân tộc anh hùng).
- Lời thơ gợi tả hình ảnh những con người anh dũng, quả cảm chiến đấu, thậm chí hi sinh vì đất nước; đại diện cho vẻ đẹp của một dân tộc anh hùng.
Câu 5 [706519]: Chỉ ra thông điệp từ đoạn trích.
Từ đoạn trích, thí sinh có thể nêu một trong các thông điệp:
- Đất đai mỡ màu luôn ban cho con người nguồn sống vô tận, hãy biết trân trọng, giữ gìn tấc đất quê hương.
- Hãy luôn biết ơn thế hệ cha anh - những người đã khai mở, dựng xây quê hương đất nước này.
...
II. VIẾT (6,0 điểm)
Câu 6 [706520]: (2,0 điểm)
Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) cảm nhận về hình ảnh thơ trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu.
Đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) cảm nhận về hình ảnh thơ trong đoạn trích từ bài thơ Cửu Long giang ta ơi (Nguyên Hồng) có thể được triển khai theo hướng:
- Nguyên Hồng: một trong những cây bút văn xuôi xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại, gương mặt tiêu biểu của nền văn học hiện thực phê phán Việt Nam (1930 - 1945). Truyện của Nguyên Hồng hấp dẫn người đọc bởi những trang viết thẫm đẫm xúc cảm yêu thương dành cho những phận đời nhỏ bé trong xã hội.
- Cửu Long giang ta ơi: là thi phẩm “tay trái” của nhà văn Nguyên Hồng. Bài thơ viết về đề tài quê hương đất nước với tình yêu, niềm tự hào sâu nặng về mảnh đất Nam Bộ của Tổ quốc. Bài thơ có những đoạn mang sức hấp dẫn đặc biệt từ hệ thống thi ảnh đặc sắc:
+ Hình ảnh thiên nhiên và con người Nam Bộ:
• Đất đai rộng lớn, mênh mông, màu mỡ, trù phú, hoa trái xum xuê, hoa thơm quả ngọt quanh năm: Mê Kông, Những Hà Tiên, Gia Định, Long Châu, Những Gò Công, Gò Vấp, Đồng Tháp, Cà Mau, ruộng bãi - trồng không hết lúa, sầu riêng thơm dậy đất, dừa trĩu quả; sông nước nặng phù sa, trĩu cá tôm: phù sa nổi váng, chín nhánh sông vàng, tôm cá ngập thuyền.
• Con người chăm chỉ, cần cù, chịu thương chịu khó trong công cuộc khai khẩn đất đai, dựng xây cuộc sống: gối đất nằm sương, mồ hôi vã; thiết tha yêu nước, đau đáu giữ gìn từng tấc đất quê hương: cha ông truyền cháu con không bao giờ chia cắt.
⟶ Nam Bộ hiện lên đầy đặn, chân thực với những hình ảnh rất đặc trưng cho thiên nhiên, con người.
+ Hình ảnh con người Việt Nam đã chiến đấu, hi sinh cho Tổ quốc: Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú, Em Đuốc Sống, Võ Thị Sáu, Bác Hồ,... - những bông hoa của dân tộc anh hùng. Với phép hoán dụ, Nguyên Hồng đã gọi tên những tấm gương vĩ đại, kết tinh lòng yêu nước của nhân dân, dân tộc Việt Nam để khẳng định, ngợi ca lòng yêu nước tuyệt vời của con người Việt Nam mọi thời đại, từ Bắc chí Nam. So với hình ảnh nông dân Nam Bộ mang tính khái quát ở đoạn thơ trên, những tên riêng được gọi tên trong đoạn thơ này đã tạo nên một cái nhìn mang tính cụ thể, rõ nét hơn về một thế hệ sẵn sàng hi sinh thân mình trong công cuộc giữ nước, tiếp nối công cuộc khai hoang mở cõi của tiền nhân.
- Hệ thống hình ảnh trong đoạn thơ phong phú mà giản dị, bình dị, đời thường, có ý nghĩa lớn lao trong việc thể hiện cảm hứng ngợi ca, tôn vinh quê hương đất nước, con người của lời thơ.
Câu 7 [706521]: (4,0 điểm)
Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ), trình bày suy nghĩ của anh/ chị về lối sống đẹp của người trẻ hiện đại.
Bài văn trình bày suy nghĩ về lối sống đẹp của người trẻ hiện đại có thể được triển khai nhiều cách. Song cần bảo đảm các ý:
1. Mở bài (gián tiếp)
- Dẫn dắt vấn đề
- Nêu vấn đề
Ví dụ: “Tuổi trẻ giống như buổi sáng của một ngày, nó trong sạch tinh khiết, luôn tràn ngập tưởng tượng xa vời và hài hòa”. Câu nói của Siaduobulian khiến tôi luôn hình dung về những thanh xuân rực rỡ, về những điều tuyệt đẹp mà mỗi tuổi trẻ hôm nay có thể dâng hiến cho cuộc đời.
2. Thân bài
- Giải thích ngắn gọn “sống đẹp”: lối sống với thái độ, hành vi ứng xử tử tế, tốt đẹp; tạo nên hiệu ứng lan toả tích cực tới mọi người và trong cuộc đời.
- Bình luận về “lối sống đẹp của người trẻ hiện đại”:
+ Rất nhiều người trẻ hiện nay có lối sống đẹp:
• Có lí tưởng, ước mơ, khát vọng; nỗ lực hết mình để thực hiện ước mơ, khát vọng phát triển bản thân, góp phần dựng xây đất nước (những người trẻ với những tấm huy chương vàng, bạc, đồng trong các kì thi Olympic quốc tế; những những cô cậu học trò không ngừng học tập để giành những suất học học du học toàn phần và trở về đất nước sau thời gian du học; những nghệ sĩ trẻ tự nguyện dấn thân trong các loại hình nghề thuật cổ truyền đang bị mai một - như nghệ sĩ tuồng, nghệ sĩ múa rối - với tâm nguyện góp phần gìn giữ văn hoá nghệ thuật cổ truyền của dân tộc; những vận động viên thể thao trẻ tuổi miệt mài luyện tập, không quản ngại mồ hôi nước mắt thậm chí máu đổ để rèn tập bản thân, mang về cho Tổ quốc những tấm huy chương xứng đáng;...).
• Biết yêu thương, chia sẻ; xây dựng cộng đồng (những bạn thanh niên xung kích ở các nhà trường, các bạn thanh niên tình nguyện trong các chương trình tiếp sức mùa thi, các bạn trẻ trong các hoạt động thiện nguyện,...; những bác sĩ trẻ xung phong ra tuyến đầu chống dịch trong đại dịch Covid-19, những chàng trai cô gái như con thoi đưa chuyển lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm,... tới người dân trong các đại nạn thiên tai; những người trẻ với các dự án bảo vệ môi trường như trồng cây gây rừng, nhặt rác trên bãi biển, phân loại rác thải,...).
• Không ngừng đổi mới, sáng tạo, kiến tạo nên các giá trị mới mẻ (những bạn trẻ với các sáng chế tuyệt vời như hệ thống tập phục hồi chức năng sử dụng công nghệ thực tế ảo của ba sinh viên Đại học Bách Khoa Hà Nội, làm tóc giả cho bệnh nhân ung thư từ lá dứa của hai nữ sinh ở Khánh Hoà,...; những nghệ sĩ trẻ không chỉ bận tâm đến phát triển bản thân mà còn luôn có ý thức giữ gìn, lưu truyền, quản bá các giá trị truyền thống của quê hương đất nước như ca sĩ Hà Myo với dự án kết hợp âm nhạc hiện đại và xẩm, Soobin Hoàng Sơn với ý tưởng khai thác chất liệu truyền thống trong chương trình truyền hình thực tế “Anh trai vượt ngàn chông gai”, ca sĩ Hoà Minzy với dự án âm nhạc “Bắc Bling”,...).
+ Lối sống đẹp của những người trẻ hiện đại mang lại nhiều giá trị cho chính họ và cộng đồng: • Với bản thân những người trẻ có lối sống đẹp: Lối sống đẹp là bằng chứng cho tư cách đạo đức, tâm huyết, tài năng của chính họ; giúp họ không ngừng cống hiến cho xã hội; làm bản thân họ được yêu quý, tôn trọng;...
• Với cộng đồng: Lối sống đẹp của những người trẻ lan toả những điều đẹp đẽ, tích cực tới mọi người người; tạo dựng niềm tin vào những điều tốt đẹp, tử tế trong xã hội; góp phần tạo nên một cộng đồng xã hội ngày càng trở nên tốt đẹp hơn;...
- Mở rộng:
+ Sống đẹp là một biểu hiện của xã hội văn minh. Xã hội càng hiện đại, văn minh, càng cần có nhiều người sống đẹp. Người trẻ với tâm trí lực dồi dào nên là những người đi tiên phong trong cho lối sống văn minh này.
+ Ngợi ca những người trẻ sống đẹp cũng cần phê phán những người trẻ có lối sống chưa đẹp (thu mình, vị kỉ, lười biếng, thụ động...).
3. Kết bài
Rút ra bài học nhận thức và hành động

- Sống đẹp là lối sống mang lại nhiều lợi ích cho bản thân và cộng đồng.
- Người trẻ hãy sống đẹp mọi lúc, mọi nơi, ngay từ những điều nhỏ bé, giản dị, đời thường.