I. ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Đọc văn bản:
                THƯ MÙA ĐÔNG
                    (Hữu Thỉnh)

Thư viết cho em nhòe nét mực
Phên thưa sương muối cứ bay vào
Núi rét đêm qua chừng mất ngủ
Sáng ra thêm bạc một nhành lau

Ở đây tuyết trắng trên chăn mỏng
Bếp đỏ cơm trưa núi vẫn mờ
Mực đóng thành băng trong ruột bút
Hơ hoài than đỏ chảy thành thư

Chắn gió cây run trong rễ tím
Hạt ngô gieo xuống cũng co mầm
Có hôm đồng đội đi công tác
Nhớ đấy, nhưng mà... thêm lớp chăn

Gà buốt gáy lười dăm tiếng khản
Ca bát khua cho đỡ bất thường
Núi giấu trong lòng trăm thứ quặng
Anh bòn không kiếm đủ rau ăn...

Gạo thường lên sớm, thư thời chậm
Đài mở thâu đêm đỡ vắng hầm
Bao năm không thấy màu con gái
Vó ngựa nghe nhầm tiếng guốc em...

Mây đến thường rủ anh mơ mộng
Biết vậy, khuya em đỏ ánh đèn
Ước gì có chút hương bồ kết
Cho đá mềm đi núi ấm lên.
                        Mèo Vạc 3/ 82
(Theo vannghequandoi.com.vn)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1 [706522]: Xác định phương thức biểu đạt chính của bài thơ.
- Phong cách ngôn ngữ: nghệ thuật.
- Phương thức biểu đạt chính của bài thơ: biểu cảm.
Câu 2 [706523]: Tìm các chi tiết gợi tả sự khắc nghiệt, dữ dội của thiên nhiên mùa đông trong bài thơ.
Các chi tiết gợi tả sự khắc nghiệt, dữ dội của thiên nhiên mùa đông trong bài thơ: sương muối bay vào, núi rét, tuyết trắng, núi mờ, cây run trong gió, hạt ngô co mầm, gà buốt gáy dăm tiếng khản.
Câu 3 [706524]: Phân tích tác dụng của phép đối trong hai câu thơ:
Núi giấu trong lòng trăm thứ quặng
Anh bòn không kiếm đủ rau ăn...
Núi giấu trong lòng trăm thứ quặng
Anh bòn không kiếm đủ rau ăn...

- Phép đối trong hai dòng thơ trên: đối ý, đối lập giữa sự giàu có của tài nguyên trong lòng núi (lòng núi có hàng trăm thứ quặng) và sự khó khăn, gieo neo trong đời sống của người lính đóng quân ở miền biên giới này (không đủ rau ăn).
- Tác dụng:
+ Tạo nên sự hài hoà, đăng đối cho lời thơ; góp phần làm cho câu thơ trở nên gợi hình, gợi cảm.
+ Tô đậm đời sống khó khăn, gian khổ, thiếu thốn của những người lính biên phòng.
Câu 4 [706525]: Bao năm không thấy màu con gái
Vó ngựa nghe nhầm tiếng guốc em...

Những dòng thơ trên khiến anh/ chị hiểu được điều gì về đời sống của những người lính biên phòng?
Bao năm không thấy màu con gái
Vó ngựa nghe nhầm tiếng guốc em...

Những dòng thơ trên phản chiếu:
- Đời sống tinh thần có phần hiu quạnh của người lính: Vì phải đóng quân nơi biên cương xa xôi, hẻo lánh, những người lính hiếm khi được gặp gỡ các cô gái (đến nỗi nghe tiếng vó ngựa mà nhầm thành tiếng guốc của “em”).
- Nỗi khao khát tình yêu của những chàng lính biên phòng.
Câu 5 [706526]: Nêu cảm nhận của anh/ chị về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong hai câu thơ:
Ước gì có chút hương bồ kết
Cho đá mềm đi núi ấm lên.
Ước gì có chút hương bồ kết
Cho đá mềm đi núi ấm lên.

- Hai dòng thơ phản chiếu nỗi khao khát tình yêu trong tâm hồn nhân vật trữ tình (người lính biên phòng). Chi tiết hương bồ kết là hoán dụ gợi liên tưởng đến người con gái. Đóng quân ở nơi xa ngái, heo hút, người lính mong ước chút tình yêu để sưởi ấm tâm hồn mình, để có thêm động lực vượt qua mọi gian khổ, thiếu thốn (Cho đá mềm đi núi ấm lên).
- Nỗi khao khát ấy là biểu hiện của tâm hồn trẻ trung, lãng mạn, yêu đời và thấp thoáng phẩm chất chiến sĩ kiên cường (trong gian khó, tâm hồn vẫn mơ mộng) ở người lính biên phòng.
II. LÀM VĂN
Câu 6 [706527]: (2,0 điểm)
Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ), cảm nhận của anh/ chị về vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội qua đoạn trích sau:
“Mùa thu từ Quảng Bá, Xuân La, Võng Thị... khẽ khàng đi vào thành phố. Mùa thu đong đầy trong gánh cốm Vòng gói lá sen ven hồ Tây, gánh hàng hoa tươi xuôi dốc Yên Phụ. Mùa thu đậu nhẹ lên hàng liễu rủ êm đềm và la đà trên mặt hồ tĩnh lặng. Thảng hoặc, những con vịt trời quẫy nước gọi le le, mòng két kêu nháo nhác làm mùa thu xao xác, rồi lại lặng im. Bình minh lấp ló trên tán cây sao, cây sưa, chấp chới cánh cò trắng bay lên.
Nắng mới xôn xao một màu vàng mơ trải trên tán cây xanh, phủ lên mái ngói phố cổ thâm u. Lá vàng lác đác rơi. Đi trên phố Phan Đình Phùng, ngước mắt nhìn vòm cây có cảm giác như đang đi vào miền cổ tích lá. Lá khẽ khàng đáp nhẹ lên bờ vai trần thiếu nữ. Lá dịu dàng rơi vào giỏ xe đạp. Lá nằm hờ hững trên nón cô gái bán hàng rong. Đôi khi một cơn gió thổi nhẹ cũng đủ để lá vàng xao xác rơi rơi. Mới buổi sáng lác đác lá rụng, đến chiều về lá phủ một màu vàng trên vỉa hè. Có chỗ, gió vun lá cồn lại thành luống lá, đống lá nhỏ. Bỏ giầy dép, xục bàn chân trần vào lá mát rượu. Có cảm giác như các răng cưa lá, phiến lá, gân lá cũng chạm vào từng mạch máu, rồi cái dịu mát của lá vàng lan tỏa khắp da thịt. Bao nhiêu muộn phiền trong đầu tan biến. Bao nhiêu bức xúc tiêu tan. Chỉ thấy mùa thu xung quanh dịu dàng và cảm thấy ai cũng đáng yêu, đáng quý.”
(Trích Gánh mùa thu vào phố! - Sương Nguyệt Minh, theo baovannghe.vn)
Đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) cảm nhận về vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội qua đoạn trích từ Gánh mùa thu vào phố! (Sương Nguyệt Minh) có thể được triển khai theo hướng:
- Sương Nguyệt Minh: một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại, có sở trường ở thể loại truyện ngắn. Kí cũng là thể loại góp phần làm nên thành công cho tên tuổi nhà văn.
- Gánh mùa thu vào phố!: tản văn của Sương Nguyệt Minh về thu Hà Nội - một đề tài quen thuộc của thơ ca, âm nhạc (thơ Hoàng Cát, nhạc Trịnh Công Sơn, nhạc Phú Quang,...). Đoạn trích thuộc phần đầu tác phẩm, bắt trúng cái thần của mùa thu Hà Nội:
+ Bối cảnh được gợi cả trong đoạn trích:
• Thời gian: mùa thu - mùa đẹp nhất trong năm và mùa thu Hà Nội có lẽ là mùa thu đẹp nhất quê hương xứ sở này.
• Không gian: hiện lên cụ thể từ ngoại thành vào phố khi tác giả lần lượt xướng tên các địa danh, địa điểm Quảng Bá, Xuân La, Võng Thị..., làng Vòng, hồ Tây, dốc Yên Phụ, phố Phan Đình Phùng - những địa điểm, địa danh vô cùng quen thuộc của một Hà Nội bấy lâu nay trong tâm trí bao người.
+ Vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội được gợi đến bởi rất nhiều hình ảnh, âm thanh, đường nét chuyển động:
• Vô vàn hình ảnh thiên nhiên và con người: gánh cốm Vòng gói lá sen, gánh hàng hoa, hàng liễu rủ bên mặt hồ, những con vịt trời, le le, mòng két, đám cò trắng, cây sao, cây sưa, phố cổ, phố Phan Đình Phùng như một miền cổ tích lá; thiếu nữ vai trần, cô gái bán hàng rong và cả nhân vật trữ tình nữa. Tất cả đều là những hình ảnh rất đặc trưng cho mùa thu Hà Nội, không thể khiến ta nhầm lẫn với bất kì nơi nào.
• Âm thanh: tiếng vịt trời quẫy nước gọi le le, tiếng mòng két kêu nháo nhác, tiếng lá dịu dàng rơi, tiếng gió thổi nhẹ.
• Đường nét, chuyển động thật nhẹ, thật khẽ của hàng liễu rủ, của vòm lá lao xao trên phố Phan, mạnh lắm chỉ là cánh vỗ của những con vịt trời quẫy nước. Chuyển động của lá vàng được nhà văn miêu tả nhiều hơn cả, song gom hết lại có lẽ vẫn chẳng đủ để khua động con phố êm lặng (lá vàng lác đác rơi, lá khẽ khàng đáp nhẹ, lá dịu dàng rơi, lá nằm hờ hững, lá vàng xao xác rơi rơi, lác đác lá rụng).
⟶ Mùa thu Hà Nội hiện lên thân thuộc, yêu thương, dịu dàng, lãng mạn, đậm chất Hà Nội.
+ Vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội được cảm nhận qua tâm hồn lãng mạn, thấm đẫm chất thơ và tình yêu Hà Nội sâu đậm của nhân vật trữ tình - tác giả nên dẫu viết về đề tài quen thuộc mà trang văn vẫn gieo vào người đọc xúc cảm sâu lắng.
Câu 7 [706528]: (4,0 điểm)
Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ), trình bày suy nghĩ của anh/ chị về sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc.
Bài văn trình bày suy nghĩ về sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc có thể được triển khai nhiều cách. Song cần bảo đảm các ý:
1. Mở bài (gián tiếp)
- Dẫn dắt vấn đề
- Nêu vấn đề
Ví dụ: Đất nước tôi thon thả giọt đàn bầu... Câu hát yêu thương từ bao lâu đã gieo vào tâm trí mỗi chúng ta dáng hình ảnh tuyệt đẹp của quê hương đất nước. Song thực chất, có bao người trẻ hôm nay thấu rõ biên cương Tổ quốc đến đâu và sứ mệnh của chúng ta đối với biên cương Tổ quốc như thế nào?
2. Thân bài
- Giải thích ngắn gọn:
+ “Biên cương”: vùng biên giới, nơi giáp ranh giữa các quốc gia.
+ “Sứ mệnh”: trọng trách lớn lao, cao cả.
+ “Sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc”: Trọng trách của người trẻ trong việc bảo vệ biên giới của quốc gia dân tộc.
- Bình luận về sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc
+ Vì sao người trẻ phải có sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc?
• Vì tổ tiên mỗi người trẻ chúng ta là người Việt Nam, họ đã từng hi sinh xương máu để dựng xây, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quê hương, đất nước. Người trẻ là thế hệ tiếp nối phải tiếp tục sứ mệnh giữ gìn “tấc đất tấc vàng” của cha ông.
• Vì chỉ khi thực thi sứ mệnh đối với biên cương Tổ quốc, người trẻ mới có không gian sinh tồn, phát triển, mới có tâm thế làm chủ để tự do sáng tạo.
+ Sứ mệnh của những người trẻ hôm nay đối với biên cương Tổ quốc cần được hiện thực hoá như thế nào?
• Nhận thức đầy đủ, sâu sắc, toàn diện về biên cương Tổ quốc, chủ quyền lãnh thổ; về âm mưu và thủ đoạn xâm lược của các thế lực thù địch đối với nước ta;...
• Hành động: không ngừng học tập, rèn luyện tâm trí lực để góp sức dựng xây đất nước, tự cường dân tộc; lan toả nhận thức đúng đắn về chủ quyền dân tộc tới mọi người (tận dụng tối đa ưu thế của không gian mạng và quá trình chuyển đổi số để nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử của dân tộc, những giá trị văn hoá độc đáo, đặc sắc của dân tộc; về vị trí, vai trò của văn hoá đối với quá trình phát triển đất nước); tỉnh táo trước các thông tin sai sự thật của các thế lực thù địch... (Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng không gian mạng, nhất là các trang mạng xã hội để tán phát các tài liệu có nội dung xuyên tạc, chống phá Đảng và Nhà nước, chế độ. Nếu không tỉnh táo, bản lĩnh, có sức đề kháng tốt, rất dễ bị cuốn theo các luồng thông tin tiêu cực, từ đó dẫn đến “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”.)
+ Ngợi ca các bạn trẻ có tinh thần dân tộc sâu sắc đồng nghĩa với việc phê phán các bạn trẻ thản nhiên trước “đường lưỡi bò” (trên các video quảng cáo, nhãn hiệu trà sữa Chagee,...), thản nhiên trước hình ảnh bản đồ Việt Nam thiếu hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa,...
3. Kết bài
Rút ra bài học nhận thức và hành động

- Cần có nhận thức đúng đắn, sâu sắc về chủ quyền biên giới của Tổ quốc.
- Cần có hành động đúng đắn, phù hợp để bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia.
<*> Tham khảo:
1. Bài thơ:
HOA MỘC MIÊN BIÊN GIỚI
(Nguyễn Linh Khiếu)

chẳng hiểu sao lần nào qua biên giới
mộc miên cũng rực đỏ triền sông rực đỏ vách núi rực đỏ tâm can
mộc miên đỏ một trời biên viễn
như máu tươi ròng rã ngàn năm

dưới gốc mộc miên người lính biên phòng cùng ta nâng chén
người xa nhà rượu ngô như lửa đêm đông
thanh vắng vẳng tiếng hoa tầm tã
khuya khoắt bóng ai rình rập dưới triền sông

có ai trồng mộc miên biên giới
hay biên cương cây tìm đến mọc lên
hoa cứ máu tươi suốt ngàn năm tê tái
cây cứ sừng sững mướt xanh cột mốc biên cương.
(Theo vanvn.net)
2. Đoạn văn:
Bạn nghĩ sao nếu đang say sưa dõi theo một bộ phim hấp dẫn nhưng bất chợt thấy thoáng trên phim hình ảnh “đường lưỡi bò” ngang ngược, phi pháp? Và bạn có giật thột khi vô tình, dù chỉ vô tình thôi, đọc được những dòng thơ này: “chẳng hiểu sao lần nào qua biên giới/ mộc miên cũng rực đỏ triền sông/ rực đỏ vách núi rực đỏ tâm can/ mộc miên đỏ một trời biên viễn/ như máu tươi ròng rã ngàn năm” (Nguyễn Linh Khiếu)? Nếu câu trả lời của bạn là phẫn nộ, là có, tôi tin trong bạn có một trái tim nồng nàn yêu nước - như tôi. Là một người Việt trẻ, bạn có biết lãnh thổ nước ta tiếp giáp với các quốc gia nào? Bạn có tin trong xã hội hiện đại này, tất cả các quốc gia thực sự văn minh đến độ không còn mang dã tâm xâm lược quốc gia khác? Những câu trả lời của bạn sẽ cho tôi biết bạn nhận thức ra sao về chủ quyền lãnh thổ và vấn đề an ninh quốc gia. Khi trái tim và lí trí mách bảo bạn hãy tỉnh táo, bạn sẽ thấy mình cần nghiêm túc hơn trong mỗi giờ học hôm nay, bạn sẽ thấy mình cần rèn luyện để có một thể lực tốt, một trí lực dồi dào để góp sức dựng xây đất nước, tự cường dân tộc. Bạn sẽ thấy trong “thế giới phẳng”, “thế giới nhanh” này, bạn hoàn toàn có thể lan toả nhận thức đúng đắn về chủ quyền dân tộc cho anh chị em bạn ở quê, cho những người bạn trên Internet mà bạn chưa từng gặp mặt. Một người Việt trẻ khôn khéo cũng sẽ không dễ bị lôi kéo vào những hành vi phản động, không thể tin vào những thông tin sai sự thật của các thế lực thù địch... Làm được những điều đó, ta có thể ngẩng cao đầu trước anh linh tổ tiên ngàn đời và lòng tràn đầy tự hào khi thầm khấn nguyện: Con đã trọn sứ mệnh với biên cương Tổ quốc!
(Cô Dung Vũ)