Đoạn trích viết về hình ảnh “người ra đi” trong mùa thu xưa và mùa thu hiện tại của đất nước trong bài thơ Đất nước (Nguyễn Đình Thi).

Người viết đã minh hoạ cho cách ngắt nhịp linh hoạt trong lời thơ của Nguyễn Đình Thi bằng các dẫn chứng: “Sau lưng/ thềm nắng/ lá rơi đầy”; “Sau lưng thềm/ nắng lá/ rơi đầy”; “Sau lưng thềm nắng/ lá rơi đầy”.

Việc gán cho câu thơ một nội dung sự kiện lịch sử cụ thể như thế chẳng những là khiên cưỡng mà có thể hiện một cách cảm và hiểu thơ quá “thật thà” đến máy móc!
Giọng điệu của người viết được thể hiện trong câu văn: chê trách, phê phán lối cảm nhận thơ ca áp đặt, thiếu tinh tế (trong khi thơ là tiếng lòng cảm xúc của con người, việc tri nhận thơ ca đòi hỏi yếu tố cốt lõi là sự đồng điệu trong tâm hồn của người đọc và người viết).

Cả đất trời như mới mẻ, tinh khôi (“Trời thu thay áo mới”) và trong không gian mùa thu đang ngân lên những âm thanh rộn ràng, trong trẻo, cái tiếng thu đã hơn một lần được các thi sĩ cảm, nghe tinh tế (“Em không nghe mùa thu/ Dưới trăng mờ thổn thức” - Lưu Trọng Lư; “Thu đến nơi nơi động tiếng huyền” - Xuân Diệu), nhưng không còn là tiếng thu buồn muôn thuở mà là tiếng náo nức, rạo rực, rộn ràng của một mùa thu mới của đất nước.”
Tác dụng của thao tác lập luận so sánh trong đoạn văn: Làm nổi bật sự khác biệt trong xúc cảm của Nguyễn Đình Thi với các nhà thơ mới (Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu) khi viết về mùa thu; đồng thời, thao tác lập luận so sánh cũng gợi cảm nhận về tài năng, sự sáng tạo của các nhà thơ.

Từ đoạn trích, thí sinh nêu một bài học kinh nghiệm khi viết văn nghị luận (văn học). Chẳng hạn:
- Lí lẽ đi liền với dẫn chứng.
- Đưa ý kiến thể hiện sự nhìn nhận, đánh giá chủ quan của mình về đối tượng.
- Liên hệ, so sánh vấn đề nghị luận với đối tượng liên quan.
- Đa dạng các kiểu câu (trần thuật, câu hỏi, câu cảm thán).
-...

Đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích vẻ đẹp ngôn ngữ của bài thơ Người đẹp (Lò Ngân Sủn) có thể được triển khai theo hướng:
- Lò Ngân Sủn là một nhà thơ người dân tộc Dáy, tác giả của thi phẩm nổi tiếng Chiều biên giới. Cùng với Chiều biên giới, Người đẹp là một bài thơ đặc sắc, thú vị của Lò Ngân Sủn.
- Vẻ đẹp ngôn ngữ của bài thơ:
+ Từ ngữ mộc mạc, giản dị, gần gũi (tuyết, lửa, nóng, mát, khát, đói, chết, ước mơ), không hề cầu kì, trau chuốt; cách nói gần với lời ăn tiếng nói của người dân tộc thiểu số ⟶ thể hiện xúc cảm chân thực, tự nhiên, hồn nhiên của nhân vật trữ tình về người đẹp.
+ Biện pháp tu từ
• So sánh: Người đẹp trông như tuyết, Người đẹp trông như lửa ⟶ hữu hình hoá cái đẹp. Tuyết gợi vẻ đẹp lạnh lùng, kiêu hãnh, lửa gợi vẻ nóng bỏng, quyến rũ.
• Phép nói ngược: Người đẹp trông như tuyết/ Chạm vào thấy nóng, Người đẹp trông như lửa/ Sờ vào thấy mát ⟶ Nhấn mạnh vẻ đẹp kì lạ, huyền diệu của người đẹp: lạnh lùng, kiêu hãnh nhưng hấp dẫn, lôi cuốn (chạm vào thấy nóng - cái nóng của sự mê đắm, rạo rực); nóng bỏng, quyến rũ nhưng vẫn dịu dàng (sờ vào thấy mát - cái mát của cảm giác êm ái, hạnh phúc trong tâm hồn khi được gần người đẹp).
• Phép điệp:
o Người đẹp trông như.../ Chạm vào, Sờ vào... nhấn mạnh vẻ đẹp huyền diệu của người đẹp.
o Người không khát/ đói/ muốn chết - nhìn thấy người đẹp cũng khát/ đói/ không muốn chết tô đậm sức hấp dẫn kì lạ của người đẹp. Sức mạnh của cái đẹp từ người đẹp đã được đẩy lên mức độ cực đỉnh khi nó có khả năng cứu rỗi linh hồn con người (Người muốn chết - gặp người đẹp lại không muốn chết nữa).
+ Giọng điệu hồn nhiên, tự nhiên bộc lộ cảm nghĩ thành thực của nhân vật trữ tình khi “bàn” về người đẹp: ngợi ca, tôn vinh; khao khát, trân trọng;...
- Ngôn ngữ trong bài thơ đã góp phần chuyển tải thành công tư tưởng chủ đề của thi phẩm: Mê đắm, tôn vinh người đẹp.
<*> Tham khảo bài viết:

LỜI BÌNH BÀI THƠ NGƯỜI ĐẸP (LÒ NGÂN SỦN)

Những năm gần đây các cuộc thi hoa hậu thường được tổ chức với một ban giám khảo khá nghiêm cẩn. Trong đó có cả chuyên gia nhân trắc học khi đo các vòng số thật chi li để chọn người đẹp. Nhà thơ Lò Ngân Sủn cũng là một giám khảo khi ông chọn một mẫu số chung của người đẹp bằng cách riêng của mình - cách chiêm ngưỡng của thơ.
Vị giám khảo thi sĩ thật vui tính, hóm hỉnh với cách tư duy thuần phác, trực cảm của người miền núi. Như là một kiểu nói mệnh đề, vừa nhìn bằng mắt, vừa sờ bằng tay, vừa bộc lộ trực tiếp cảm xúc của con tim, thật hồn nhiên, ngạc nhiên trước những bất ngờ mới mẻ, những cảm thấu mới mẻ nối tiếp nhau có đặc tả, có khái quát. Rõ ràng đây là một bức tranh sống động của một con người thật, một biểu tượng cái đẹp vĩnh hằng của nhân loại. Không phải ngẫu nhiên mà ông thi sĩ người Dáy này lại đưa hai câu dân ca của dân tộc mình như là một quan niệm gắn bó con người với thiên nhiên, con người hòa trong thiên nhiên. Và thiên nhiên là cái phong, cái nền để tôn vinh người đẹp - một vẻ đẹp thuần khiết trong trẻo, lấp lánh của ánh trăng, ánh sáng,...
Cái hay độc đáo của bài thơ là ông không tả mà chỉ kể - kể một hơi. Và hiệu ứng tâm lí được biểu hiện nâng cao dần cấp độ được phản ứng từ các trạng thái, tính chất của các cặp nước - lửa; nóng - lạnh; đói - khát; cái chết và sự hồi sinh. Chính cái sự nghịch lí: “Người đẹp trông như tuyết - Chạm vào lại thấy nóng - Người đẹp trông như lửa - Sờ vào lại thấy mát” theo kiểu tung hứng này đã gây được ấn tượng không những bằng thị giác, bằng xúc giác mà bằng cả cảm giác, tạo ra cái độ chênh chao, nghiêng ngã, bối rối trước một sắc đẹp không cụ thể mà cứ lan tỏa từ bất ngờ này đến ngạc nhiên khác. “Người đẹp trông như tuyết” thì rõ ràng “Nhất dáng nhì da” như ông cha đã đúc kết - Một vẻ đẹp tổng thể, hình thể. Nhưng “người đẹp trông như lửa” thì tôi tin rằng ngọn lửa này là trong lòng thi sĩ. Vẻ đẹp không còn lạnh lùng vô cảm nữa mà sinh động hẳn lên, ấm áp hẳn lên và giao cảm hẳn lên. Cái ấm nóng nồng nàn tỏa ra từ thân nhiệt người đẹp đã “bốc lửa lòng” cho người chiêm ngưỡng. Từ một phản ứng tình cảm tự nhiên từ “chạm” e dè đến “sờ” đã xóa đi cái mặc cảm thiếu tự tin, nhưng vẫn giữ được cái ranh giới của giới tính để rồi tự vấn: “Không khát - cũng khát”, “không đói - cũng đói” bằng bản năng thật thà của con người. Đói và khát mới chỉ là cấp độ thường trực hằng ngày, nhưng khi nâng lên “muốn chết - không muốn chết nữa” thì rõ ràng “cái đẹp đã cứu rỗi thế giới” như văn hào Đốt đã từng nói.
Bài thơ ngắn chỉ vỏn vẹn mười câu. Bảy câu thơ đầu Lò Ngân Sủn dùng để trào lộng, phiếm chỉ. Còn lại ba câu cuối là tiếng reo ngạc nhiên, hồn nhiên và khá nghiêm trang như một khúc ngoặt đường rừng đang bí ẩn, rậm rịt bỗng mở ra cả một ánh sáng của vẻ đẹp cánh đồng hoa tam giác mạch ở xứ Hà Giang: “Ơ! - Người đẹp là ước mơ - Treo trước mắt mọi người”. Lấy cái đẹp vĩnh hằng làm cảm xúc thức dậy trong tâm hồn mình về phía ánh sáng của cõi thiện, mĩ rất nhân văn: người đẹp không của riêng ai mà là một ước mơ - Uớc mơ ngàn đời mà ta bao giờ cũng khát khao vươn tới. Thơ hay chính là nâng cánh lãng mạn của tâm hồn như vậy.

Bài văn trình bày suy nghĩ về giá trị đích thực của cuộc sống có thể được triển khai nhiều cách. Song cần bảo đảm các ý:
1. Mở bài (gián tiếp)
- Dẫn dắt vấn đề
- Nêu vấn đề
Ví dụ: Với từng giây khắc đang lặng lẽ trôi qua, chúng ta cũng như hàng tỉ người trên hành tinh này vẫn đang sống. Nhưng phải chăng tất cả chúng ta đều đang có cuộc sống đích thực? Đã khi nào chúng ta chậm lại nhịp sống hối hả này để chiêm nghiệm về giá trị thực sự của sự sống này?
2. Thân bài
- “Giá trị đích thực của cuộc sống” là gì?
+ Giá trị: cái làm cho một vật có ích lợi, có ý nghĩa, là đáng quý về một mặt nào đó.
+ Thực tế, không có một định nghĩa hay khái niệm duy nhất nào cho “giá trị đích thực của cuộc sống” bởi cuộc sống thuộc về mỗi người và mỗi người có một quan niệm riêng về giá trị đích thực của cuộc sống ấy. Song, khái quát, có thể hiểu “giá trị đích thực của cuộc sống” là (những) điều góp phần làm nên ý nghĩa trong cuộc sống của mỗi chúng ta. Chẳng hạn: Người đề cao đời sống tình cảm sẽ coi trọng giá trị của tình yêu đôi lứa, tình cảm gia đình, tình bạn, tình làng xóm,... Người đề cao đời sống vật chất sẽ lấy những thành quả vật chất như tiền bạc, của cải, nhà cửa, xe cộ,... làm thước đo chất lượng cuộc sống của mình.
Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là không có một quan niệm phù hợp nhất về “giá trị đích thực của cuộc sống”. Một cuộc sống lí tưởng nhất đó là khi chúng ta có thể cân bằng, hài hoà được các giá trị vật chất và tinh thần.
- Những giá trị đích thực của cuộc sống được mang đến từ đâu?
+ Giá trị vật chất có thể được mang đến từ sự chăm chỉ, cần cù; từ trí tuệ sắc sảo; từ khả năng nhạy bén trước thời cuộc; từ vận may;... Nếu chúng ta hội tụ được nhiều nhất có thể những điều kiện này thì cơ hội đạt được các giá trị vật chất càng cao.
+ Giá trị tinh thần được mang đến từ thế giới cảm xúc, tâm hồn của mỗi người. Những cảm xúc yêu - ghét, vui - buồn, hi vọng - thất vọng,... bắt nguồn từ chính nội tâm chúng ta. Nội tâm ấy nghèo nàn, nhạt nhẽo hay giàu có, phong phú là do chúng ta có chịu khó bồi đắp, nuôi dưỡng nó hay không.
+ Cuộc sống tốt đẹp là cuộc sống có sự hài hoà, cân bằng giữa các giá trị vật chất và tinh thần. Sự ít ỏi của mỗi giá trị sẽ khiến cho cán cân bị lệch, từ đó dẫn đến những bất an trong cuộc sống. Nghèo về vật chất khiến cuộc sống của chúng ta cơ cực, nghèo về tinh thần khiến cuộc sống chúng ta khô khan.
- Giá trị đích thực của cuộc sống mang lại những điều gì tốt đẹp cho con người? - Cuộc sống với những giá trị đích thực là thành quả xứng đáng cho những người biết tìm kiếm, kiến tạo nó; mang lại ý nghĩa thực sự của sự sống; là động lực để chúng ta vui sống mỗi ngày; góp phần làm cho sự sống của nhân loại trở nên đẹp đẽ hơn;...
- Làm thế nào để đạt được những giá trị đích thực ấy?
+ Chăm chỉ học tập, lao động; không ngừng rèn luyện bản thân; chủ động nắm bắt các cơ hội;... để tạo ra của cải vật chất đủ để phục vụ nhu cầu cuộc sống của chúng ta.
+ Không ngừng bồi đắp cảm xúc, tâm hồn bằng việc quan tâm đến thế giới nội tâm của bản thân, chăm sóc thế giới ấy (tự đối thoại với nội tâm của mình, đọc sách, nghe nhạc,...), gắn các mối quan hệ cốt lõi (gia đình, người yêu thương, bạn bè,...),...
3. Kết bài
Rút ra bài học nhận thức và hành động
- Không ngừng trau dồi bản thân để đạt được các mục tiêu giá trị vật chất và tinh thần.
- Biết cân bằng giữa các giá trị vật chất và tinh thần. Biết đủ để không đẩy mình vào những tham vọng không cùng.