Vấn đề nghị luận trong đoạn trích: Bài thơ “Rằm tháng giêng” (Nguyên tiêu) của Hồ Chí Minh.

Theo đoạn trích, không gian, thời gian trong bài thơ Rằm tháng giêng có đặc điểm:
- Không gian: được họa đủ ba chiều xa rộng, cao và sâu; ba chiều không gian thơ đều tràn ngợp một màu trăng là trăng, tuyệt nhiên không một nét bóng tối nào xuất hiện, kể cả khi đêm đã về khuya, hay ở nơi thâm viễn nhất là “yên ba thâm xứ”.
- Thời gian: thanh tĩnh mà tỏ rạng, chuyển động mà an nhiên, khoan thai trong cõi tình u nhã, từng trải, pha những nét tình tươi trẻ, phấn khích và lãng mạn.

- Thao tác lập luận so sánh:
+ So sánh Rằm tháng giêng với Lên núi, Chiều tối - hai thi phẩm khác của Hồ Chí Minh.
+ So sánh thơ Hồ Chí Minh với các câu thơ trong Phong Kiều dạ bạc - Trương Kế, Giang lâu thư hoài - Triệu Hỗ, Bảo kính cảnh giới - Nguyễn Trãi.
+ Liên hệ, so sánh với thơ trung đại viết bằng chữ Hán, chữ Nôm (thơ chữ Hán và Truyện Kiều của Nguyễn Du).
- Tác dụng của thao tác lập luận so sánh được sử dụng trong đoạn trích:
+ Khẳng định sự thống nhất trong cách viết của Hồ Chí Minh: mang phong vị Đường thi (trường hợp so sánh Rằm tháng giêng với Lên núi, Chiều tối).
+ Nhấn mạnh sự kế thừa, tiếp nhận của Hồ Chí Minh từ các nhà thơ xưa (Trương Kế, Triệu Hỗ, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du).

Thoát bay lên từ những điển cố, thi cách ấy, ta nhận ra một thi nhân, một lãnh tụ với tâm thế lạc quan, hướng đến ánh sáng và tương lai của cách mạng Việt Nam.
Với câu văn trên, người viết đã khẳng định đặc điểm riêng, sáng tạo độc đáo trong thơ Hồ Chí Minh - một nhà thơ cách mạng - bên cạnh những điều Người đã kế thừa, tiếp nhận từ thơ ca cổ điển. (Tâm thế lạc quan, hướng đến ánh sáng và tương lai của cách mạng cũng chính là một nét đặc trưng trong phong cách nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh.)

Từ đoạn trích, có thể hình dung người viết có một vốn tri thức phong phú, uyên thâm về thơ ca cổ điển. Các dẫn chứng được người viết đưa ra để liên hệ, so sánh cùng những lời bình sâu sắc về thơ ca Hồ Chí Minh là bằng chứng cho thấy điều đó.

Đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) cảm nhận vẻ đẹp “vườn em” trong đoạn trích từ bài thơ Vườn trong phố (Lưu Quang Vũ) có thể được triển khai theo hướng:
- Lưu Quang Vũ: một trong những cây bút đa tài của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ngoài vẽ tranh, viết kịch, viết truyện ngắn, ông còn làm thơ. Thơ Lưu Quang Vũ giàu cảm xúc, trăn trở, khát khao.
- Vườn trong phố là một trong những thi phẩm đặc sắc của Lưu Quang Vũ. Bài thơ đã mang đến người đọc một khu vườn đặc biệt - “vườn em”:
+ Khu vườn thực, không gian thiên nhiên hiện hữu:
• Không gian rộng rãi, mát mẻ, khoáng đạt: vườn cây mát, mênh mông đến nỗi vào vườn rồi ong chẳng nhớ lối ra, nơi đọng gió trời xa, nơi cỏ ướt sương rơi, nơi vòm lá rì rào, nơi lá chuối che nghiêng như một cánh buồm. Điều đáng nói hơn đó là đây lại là một khu vườn trong thành phố. Nhắc đến thành phố, chúng ta đều nghĩ đến không gian hẹp, chật chội, đông đúc, thiếu vắng màu xanh của cây cối. Đó là lí do khi đọc bài thơ Vườn trong phố của Lưu Quang Vũ, người đọc thực sự ngạc nhiên về một khu vườn thoáng đãng, tươi mát lạ kì.
• Cảnh sắc thiên nhiên tươi rói: hoa tím, bàng thưa lá nắng, tơ (nhện) trắng, chân trời mầu hồng, chân trời mầu tím, ngôi sao bàng bạc, những tàu lá chuối xanh mướt (cánh buồm xanh). Các tính từ chỉ màu sắc đưa người đọc đến một không gian ngập tràn màu sắc, tươi ngời sức sống.
• Rộn rã thanh âm: chim kêu, rì rào xao động cơn mưa, ve rộn (mùa ve) - những âm thanh rất đặc trưng của thiên nhiên (mùa hè). Với những âm thanh này, khu vườn dẫu mênh mông đến nhường nào cũng không chìm vào im lìm, tĩnh lặng.
• Ngọt ngào hương vị: của mật ong, của trái tròn căng, của chùm hoa nơi góc vườn, quả ngọt chín. Các chi tiết gợi tả hương vị của hoa trái mang đến cảm nhận rõ nét về hương thơm vị ngọt của khu vườn thiên nhiên, gợi hình dung về một không gian cây trái xum xuê, hoa thơm, quả trĩu, lúc lỉu cội cành.
• Sống động chuyển động: của đàn ong bay đi kiếm mật, gió trời lồng lộng, con nhện đi về giăng tơ, vòm lá rì rào xao động cơn mưa. Cùng với những âm vang của bao âm thanh, sức sống của khu vườn còn được gợi đến từ những đường nét chuyển động của thiên nhiên vạn vật. Cảm giác như tất cả đang cựa quậy để xanh ngời, tươi ngời, làm thức lên từ khu vườn một sức sống căng tràn.
⟶ Xúc cảm say mê kết hợp nhuần nhuyễn với bút pháp miêu tả đã hoạ lên một “vườn em” trước hết là không gian thiên nhiên tươi tắn, rạng rỡ, ăm ắp một bầu sự sống tươi ròng, gắn với mọi khoảnh khắc thời gian (ban mai, hoàng hôn, đêm khuya, mùa ve).
+ “Vườn em” - không gian ăm ắp tình yêu và hơi thở của sự sống thời đại.
• Bài thơ Vườn trong phố được Lưu Quang Vũ viết năm 1967, khi đó đất nước ta đang trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm không đơn thuần miêu tả vẻ đẹp của một khu vườn thiên nhiên, một cách rất tự nhiên, nhà thơ còn đưa vào lời thơ những chi tiết mang đậm hơi thở của đời sống. Theo đó, “vườn em” còn là nơi đêm khuya vọng lại tiếng còi tàu, nơi bài hát lên đường ta hẹn ước. Hai chi tiết thoáng qua trong bài thơ nhưng đủ để gợi lên không khí thời đại những năm đánh Mỹ ở miền Bắc với những chuyến tàu chuyển quân, những cuộc tiễn đưa tân binh lên đường với bao luyến lưu, bịn rịn của lứa đôi trai gái,...
• Và sau cùng, “vườn em” còn là không gian của tình yêu: Nơi góc vườn ta để quên chùm hoa, nơi những tàu lá chuối xanh mướt như những cánh buồm che nghiêng cho lứa đôi ngọt ngào, mê đắm trong nụ hôn bất tận (Cánh buồm xanh đi về trong hạnh phúc/ Se sẽ chứ, không cánh buồm bay mất/ Qua dịu dàng ẩm ướt của làn môi.). Thế là, tình yêu này cũng góp phần khiến cho khu vườn trở nên đẹp xinh hơn? Hay chính vẻ đẹp xinh của khu vườn luôn sẵn bày để rào che cho tình yêu ấy?
=> Hình ảnh “vườn em” trong đoạn thơ thật đẹp: vừa tràn đầy sức sống, vừa ăm ắp tình yêu và hơi thở của sự sống thời đại.
<*> Tham khảo bài viết:

VƯỜN TRONG PHỐ CỦA LƯU QUANG VŨ

(Đặng Tương Như)

“Lưu Quang Vũ có một không gian tình yêu Vườn trong phố - vừa biệt lập vừa giao hòa với tình yêu cuộc sống, tình yêu đất nước:
Trong thành phố có một vườn cây mát
Trong triệu người có em của ta
Buổi trưa nắng bầy ong đi kiếm mật
Vào vườn rồi ong chẳng nhớ lối ra
Không gian tình yêu của Lưu Quang Vũ thật sung mãn sức sống, hứa hẹn rất nhiều say đắm, ngọt ngào. Vườn em có đủ hương hoa cho một đời ong cần cù “ươm tổ mật”. Bài thơ này được viết năm Lưu Quang Vũ ở tuổi 19 (1967). Lưu Quang Vũ ngay ở những thi phẩm đầu đời đã là một hồn thơ trẻ trung, trong trẻo với những cảm xúc tươi mới và một giọng điệu đắm đuối - giọng điệu thơ đặc trưng xuyên suốt đời thơ của thi sĩ. Bởi thế khi Lưu Quang Vũ nói Vườn em là nói tình yêu của em, tâm hồn em, sự sống của em. Trong vườn em là cả một thế giới vô cùng sinh động. Sự sống trong đó đang ở độ tốt đẹp nhất:
Vườn em là nơi động gió trời xa
Hoa tím, chim kêu, bàng thưa lá nắng
Con nhện đi về giăng tơ trắng
Trái tròn căng mập nhựa sinh sôi
Vườn em có nắng thêu hoa, có gió động lá cành, có hoa tím, chim kêu, có “Dãy bàng lên búp nhỏ - Xanh như là thương nhau”, có trái tròn căng nhựa, có ấm lạnh, có ban mai, có hoàng hôn, có sương nơi cỏ ướt, có mùa hè trái chín ve kêu, có mùa đông hơi giá, có “thu sang mây trắng bay về”... Nghĩa là “vườn em”, hồn em, có đủ sắc thái, cung bậc của mọi tình cảm tự nhiên của đời người: vui, buồn, hờn, giận, yêu, ghét, nhớ nhung và mong đợi, ước mơ và hi vọng, hạnh phúc và khổ đau... trải ra trong không gian và thời gian, gần và xa, quá khứ, hiện tại và tương lai. Có lúc nó mong manh như sợi tơ trắng con nhện đi về giăng tơ trong tâm hồn, mơ hồ như hơi giá trên ngón tay em cầm, như sắc màu hoa tím thủy chung, như một tiếng chim trong vườn, xa xôi như tiếng còi tầu đêm khuya vọng lại thôi thúc khát vọng lên đường...
Trong lúc nói về “mảnh vườn em”, mảnh vườn tình yêu, hạnh phúc của mình, Lưu Quang Vũ có những hình ảnh thơ đầy sáng tạo:
Nơi lá chuối che nghiêng như một cánh buồm
Cánh buồm xanh đi về trong hạnh phúc
Trong tâm hồn và trong đôi mắt tuyệt vời trong trẻo của Lưu Quang Vũ, tàu “lá chuối che nghiêng” trong mảnh vườn em đã thành “cánh buồm xanh” đi về trong biển cả êm đềm của tình yêu và hạnh phúc lứa đôi. Hình ảnh “cánh buồm xanh” là sự thăng hoa, bay bổng của một hồn thơ trẻ trung, của một tình yêu không nhuốm màu sắc dục. Đến cả nụ hôn của tình yêu ấy cũng thật kì diệu:
Se sẽ chứ, không cánh buồm bay mất
Qua dịu dàng ẩm ướt của làn môi.
Nói về “vườn em”, nơi nảy nở và nuôi dưỡng tình yêu đôi lứa, cách nói của Lưu Quang Vũ là cách nói hào hoa, phong nhã, tinh tế, trang trọng và hết sức nâng niu. Nhà thơ không quên “Nơi góc vườn ta bỏ quên chùm hoa”, nhớ cả “Nơi vòm lá rì rào xao động cơn mưa”, nhớ những hè “mùa ve lại đến” cùng “quả ngọt chín”, nhớ một mùi hương “Dưa hấu bổ ra thơm suốt ngày dài’. Đó là hương vị thơm thảo của tình em “Em cũng mát lành như trái cây mùa hạ”. Em trong mắt anh bỗng rực rỡ, đầy hào quang như bẩy sắc cầu vồng, năm sắc mây vương:
Nước da nâu và nụ cười bỡ ngỡ
Em như cầu vồng bảy sắc hiện sau mưa
Từ mảnh vườn em, tình yêu lớn dần lên và vươn tới “những chân trời màu hồng” mộng mơ, “những chân trời màu tím” thủy chung và những vì sao xa xôi “bàng bạc cả hoàng hôn”.
Cả một chân trời tình yêu rộng mở với bao nhiêu lung linh sắc màu. Từ vườn em mà vươn tỏa ra chín phương trời mười phương đất cho lòng trai vùng vẫy:
Đến bây giờ đánh giặc anh đi xa
Nhìn lại mảnh vườn xưa thấy hẹp
Biết bao điều anh còn chưa nói được
Rối rít trong lòng một nỗi em em...
Với Vườn trong phố, Lưu Quang Vũ đã đặt tình yêu lên địa vị của một đối tượng khám phá, đồng thời cùng với tư cách của sự hướng đạo. “Theo tiếng gọi con tầu ngày bé dại”, vọng lại trong đêm khuya nơi vườn em, anh đã vượt lên “rừng rậm, đèo cao” trên những miền đất nước xa xôi. Trên con đường trường chinh dọc dài đất nước vẫn có lá xanh nơi “vườn em” che mát cho anh:
Rừng rậm, đèo cao anh đã vượt lên
Theo tiếng gọi con tàu ngày bé dại
Vườn không níu được bước chân trở lại
Nhưng lá còn che mát suốt đường anh.
Năm 1965, Lưu Quang Vũ xung phong vào bộ đội thuộc Quân chủng Phòng không Không quân. Anh vẽ tranh, viết báo, làm thơ và cùng bộ đội hành quân chiến đấu với vòng lá ngụy trang trên lưng như một người chiến sĩ thực sự. Cho nên bạn đọc tin yêu, ngưỡng mộ những chùm thơ thứ nhất anh hái nơi mảnh vườn em, coi đó như những chùm hoa trái đầu mùa, đầu đời rất mát lành, là mật ngọt của tổ mật xây nên cái thuở “ban đầu lưu luyến ấy”:
Mảnh vườn em vẫn là mảnh vườn xanh
Nơi ban đầu lòng ta ươm tổ mật
Nơi ta hái những chùm thơ thứ nhất
Nơi thu sang mây trắng vẫn bay về.
“Vườn em” không chỉ là một không gian tình yêu, một miền yêu, mà chính là vẻ đẹp, cùng là sự giàu có của tình yêu có ý nghĩa hướng đạo cho tuổi trẻ và cho Con Người.

Bài văn trình bày suy nghĩ về câu nói của Morris West: Nếu bạn dành cả đời để chờ đợi cơn bão, bạn sẽ không bao giờ tận hưởng được ánh nắng mặt trời. có thể được triển khai nhiều cách. Song cần bảo đảm các ý:
1. Mở bài (gián tiếp)
- Dẫn dắt vấn đề
- Nêu vấn đề
Ví dụ: Siêu bão Haiyan năm 2013 đi qua để lại biết bao đau thương, mất mát, tổn thất nặng nề lên nhiều tỉnh phía Bắc nước ta. Chứng kiến sức công phá kinh hoàng của cơn bão, nhà thơ Thanh Thảo đã viết bài thơ “Bông súng và siêu bão” với những dòng thơ kết đầy sức gợi:
bông súng ấy màu tím
bão Haiyan màu gì?
Dòng thơ cuối cùng vang lên như một câu hỏi thực nhức nhối. Làm sao biết được những bất trắc có thể xảy đến với chúng ta? Nhận diện nó bằng cách nào đây? Nó màu gì, mùi gì, vị gì, to hay bé, cao hay thấp, sức công phá thế nào?... Và hàng trăm câu hỏi sẽ xuất hiện và giày vò ta đến chết nếu chúng ta cứ đau đáu về nó - những cơn bão trong cuộc đời. Riêng Morris West thì không như vậy. Một cách bình thản, ông đã nói với chúng ta: Nếu bạn dành cả đời để chờ đợi cơn bão, bạn sẽ không bao giờ tận hưởng được ánh nắng mặt trời.
2. Thân bài
- Giải thích ngắn gọn câu nói:
+ Các từ ngữ, hình ảnh:
• Cơn bão: những bất trắc, trở lực, khó khăn, thách thức,... trong cuộc đời.
• Ánh nắng mặt trời: những điều tốt đẹp trong cuộc đời.
• Dành cả đời chờ đợi: trạng thái chỉ chăm chăm lo nghĩ, sợ hãi những bất trắc ập đến.
+ Ý nghĩa câu nói: Câu nói của Morris West là lời khuyên cho tất cả chúng ta về một tâm thế an nhiên, tự tại cần có để vượt qua những trở lực trong cuộc sống và tận hưởng cuộc sống tươi đẹp.
- Bình luận câu nói:
+ Câu nói hoàn toàn đúng. Bởi lẽ:
• Cuộc sống vốn không bao giờ là một đường thẳng, con đường ấy càng không phải là thảm đỏ để đưa bước chân chúng ta lập tức đi đến thành công, hạnh phúc. Hành trình sống của bất cứ ai cũng sẽ có lúc thác ghềnh, giông gió, đó là lẽ tất yếu, tự nhiên. Nhưng không có cuộc đời trải đầy hoa hồng thì cũng chẳng có cuộc đời hoàn toàn chìm lấp trong khổ đau, nước mắt. Chỉ cần biết “gạn đục khơi trong”, biết tìm để nhìn thấy cầu vồng sau cơn mưa, chúng ta sẽ tìm thấy niềm vui, hạnh phúc cho mình. (Một người mẹ nghèo vẫn có thể hạnh phúc bên đàn con, một tỉ phú vẫn có thể rơi nước mắt. Hãy nhìn nụ cười của những em bé bán vé số, hãy nghe tiếng khóc của bất cứ ai mất đi người thân, ta sẽ hiểu vui buồn, sướng khổ trong cuộc đời này luôn được chia đều cho tất cả.)
• Vấn đề cốt lõi nằm trong nhận thức và cái nhìn của chúng ta. Nếu luôn để bản thân nơm nớp âu lo, lúc nào cũng sống trong sợ hãi, căng thẳng, chúng ta sẽ không còn tâm trí để nhìn thấy những điều đẹp đẽ trong cuộc đời. Thậm chí ngay cả khi điều đẹp đẽ hiện diện trước mắt, nếu nỗi âu lo quá lớn, ta cũng khó có thể cảm nhận trọn vẹn điều tốt đẹp.
• Morris còn rất thông thái khi lựa chọn cặp hình ảnh cơn bão - ánh nắng mặt trời để mang đến thông điệp cho chúng ta. Bão thì chẳng phải lúc nào cũng có nhưng mặt trời thì ngày nào cũng mọc lên. Cũng như thế, chúng ta nên nhận thức rằng được sinh ra trong cuộc đời này đã là một điều thực sự tuyệt vời rồi, được sống trong cuộc đời tươi đẹp để trải nghiệm những vui buồn sướng khổ chính là cách để chúng ta đón nhận ánh nắng của mặt trời sự sống. Còn giông bão ư, thi thoảng chúng ta cũng cần nó để thêm trân quý cuộc sống bình yên, tươi đẹp đang có lắm chứ!
+ Để không mất thời gian chờ đợi cơn bão, chúng ta nên:
• Nhận thức về sự tồn tại hiển nhiên của chúng, coi những cơn bão như điều tất yếu trong cuộc đời, chấp nhận chúng, thậm chí chào đón chúng như một người bạn (dẫu xấu tính) một cách vui vẻ. Ngay cả khi chúng mang lại cho chúng ta những phiền toái, thất bại, ta cũng vẫn nên cảm ơn vì chúng nhắc ta phải cẩn trọng hơn. (Liên hệ: Đời phải trải qua giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố. - Đặng Thuỳ Trâm)
• (Hành động) Hãy tận hiến và tận hưởng: Nỗ lực hết mình với cuộc sống đang có, không ngừng làm những điều tốt đẹp (yêu thương nhiều hơn; chăm chỉ, hăng say hơn trong học tập, lao động; luôn chuẩn bị cho mình một tâm thế và khả năng hành động mạnh mẽ để đối diện với những bất trắc trong cuộc sống;...) và biến mình thành một cây nam châm để “hút” những điều tốt đẹp lại phía mình. Khi đó, quanh ta sẽ luôn lấp lánh ánh mặt trời.
- Liên hệ, mở rộng: Không dành cả đời chờ đợi không có nghĩa là chúng ta ngó lơ, không bận tâm, cảnh giác trước những nguy cơ, bất trắc có thể xảy đến. Việc dự đoán, lường trước những trở lực sẽ giúp chúng ta có sự chuẩn bị kĩ lưỡng để chủ động, kịp thời ứng phó. Và thực tế, chính điều này khiến chúng ta có thể an nhiên tận hưởng ánh mặt trời.
3. Kết bài
Rút ra bài học nhận thức và hành động
- Nhận thức: Vẻ đẹp của cuộc sống nằm ở sự đa dạng chứ không ở sự thuần nhất, một màu. Bão giông hay mặt trời đều là những vẻ đẹp của cuộc sống. Điều quan trọng là mỗi chúng ta nên có một tâm thế vững vàng, một phong thái ung dung, tự tại để đón nhận chúng.
- Hành động: Không ngừng chuẩn bị cho bản thân những điều kiện cần thiết để đón nhận cơn bão hoặc thưởng lãm ánh nắng mặt trời. và Hãy hướng về phía mặt trời, bóng tối sẽ ngả về sau bạn (Hellen Keller).